31
sie

Do napisania tego artykułu natchnęły mnie statystyki MEN dotyczące wypadków w szkołach, przedszkolach, ośrodkach dokształcania, a więc tam gdzie posyłając nasze dzieci oddajemy je pod opiekę wykwalifikowanym osobom. Okazuje się, że w roku szkolnym 2014/2015 odnotowano łącznie 71075 wypadków w tym 162 ciężkie i 10 śmiertelnych. Do przeważającej ilości wypadków doszło oczywiście w szkołach podstawowych (32246) oraz gimnazjach (24534).  Do wypadków najczęściej dochodzi na lekcjach wf-u i przerwach między zajęciami.

Występują tu zarówno szkody osobowe jak złamania, zwichnięcie, skręcenia, jak i majątkowe – wybicie szyby, uszkodzenia sprzętu, uszkodzenia karoserii samochodu).

Nasuwa się zatem pytanie? Kto odpowiada za szkody wyrządzone przez małoletniego? Szkoła, nauczyciel lub wychowawca, czy sam małoletni lub jego rodzice?

Odpowiedzialność za szkody może pochodzić z różnych źródeł tzn. może to być odpowiedzialność z tytułu:

– nadzoru

– szkód na osobie oddanej pod opiekę

– szkody wyrządzonej bezpośrednio przez podopiecznego.

Odpowiedzialność z tytułu nadzoru

Zgodnie z art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) odpowiedzialność za szkodę ponosi organ szkołę prowadzący. Organami prowadzącymi szkołę mogą być:

– jednostki samorządu terytorialnego (np. w przypadku szkół publicznych),

– ministrowie (np. w szkołach artystycznych, czy w szkołach dla polskich dzieci uczących się za granicą),

– osoby fizyczne i prawne (np. szkoły prowadzone przez stowarzyszenia).

Organ taki odpowiada również za szkodę wyrządzoną przez nauczycieli, wychowawców oraz osoby pracujące w administracji szkoły.

W przypadku organów prowadzących szkołę zastosowanie znajdzie art. 417 § 1 k.c. zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Ponadto jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Co bardzo ważne odpowiedzialność organu prowadzącego szkołę, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie pracowników oświaty przy wykonywaniu czynności nie jest uzależniona od jego winy.

Z tego wynika więc, że nauczyciele, wychowawcy, pracownicy administracji w szkole nie ponoszą bezpośrednio winy za zaniedbanie swoich obowiązków do których należy zapewnienie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, które znajdują się pod ich nadzorem w czasie zajęć, a tym samym nie ponoszą odpowiedzialności w stosunku do ucznia, który doznał szkody. Nie oznacza to jednak, iż ich odpowiedzialność jest całkowicie wyłączona, bowiem odpowiadają oni za swoje zaniedbania służbowo przed dyrektorem szkoły i organem prowadzącym szkołę.

Odpowiedzialnym za szkody może być pośrednio również dyrektor szkoły, którego zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa. On też organizuje pracę całego podległego mu zespołu nauczycieli, osób pracujących w administracji oraz zajmujących się kwestiami technicznymi. Będzie więc ponosił odpowiedzialność za szkody wynikłe z niewłaściwego stanu technicznego budynków szkoły oraz jej otoczenia i urządzeń znajdujących się na terenie należącym do szkoły (np. drzewa, bieżnie, boiska, basen, korty, place zabaw).

Odpowiedzialność z tytułu szkody na osobie, którą powierzono w opiekę

Kolejnym przypadkiem odpowiedzialności jest sytuacja w której wypadkowi na terenie szkoły ulegnie uczeń, a więc mamy do czynienia z typową szkodą na osobie. Wypadkiem będzie nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty.

Aby można było pociągnąć nauczyciela albo szkołę do odpowiedzialności odszkodowawczej, wypadek ucznia musi nastąpić wskutek ich zaniedbań. Należy przy tym wykazać, że:

1. nastąpiła szkoda na osobie
2. szkoda nastąpiła w wyniku działania lub zaniechania działania, albo niewłaściwego wykonania zadania,
3. istnieje związek przyczynowy między zaniechaniem, a wynikłą szkodą, przy czym zgodnie z art. zobowiązany do odszkodowania odpowiada tylko za normalne następstwa swego działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Należy również pamiętać, że obowiązek naprawienia szkody powstaje tylko w przypadku takiego działania lub zaniechania (zaniedbania w wykonaniu swoich obowiązków) podmiotu odpowiedzialnego, które noszą znamiona winy, czyli naruszenia określonych obowiązków poprzez niedopełnienie swoich powinności.

To więc w praktyce oznacza, że to na poszkodowanym, a raczej jego rodzicach spoczywać będzie obowiązek wykazania kto ponosi winę za wypadek i jakich zaniedbań się dopuścił.

Odpowiedzialność z tytułu szkody wyrządzonej przez podopiecznych

Mamy tu do czynienia z sytuacją w której to uczeń wyrządza osobie trzeciej szkodę na mieniu albo na osobie w chwili gdy był pod opieką nauczyciela/szkoły.

Podstawą odpowiedzialności będzie tu art. 427 k.c. zgodnie z którym kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru.

Z tego wynika, że nauczyciel może uchylić się od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez ucznia jeśli wykaże, że wypełniał swoje obowiązki prawidłowo albo, że (w sytuacji gdy nie dopełnił swoich obowiązków) nawet gdyby właściwie wywiązał się z obowiązków do szkody i tak by doszło.

Musi więc istnieć związek przyczynowy między niewłaściwym wykonywaniem obowiązków przez nauczyciela, a szkodą.

Pamiętać należy, że nauczyciel odpowiada za szkody wyrządzone przez ucznia nie tylko w czasie lekcji, a więc na terenie szkoły, ale również poza jej terenem np. w czasie wycieczki szkolnej, czy wyjścia do teatru, muzeum, kina.

Nauczyciel nie odpowiada natomiast za szkody wyrządzone przez ucznia po godzinach zajęć, nawet gdy szkoda wynikła na terenie szkoły. Dla zaistnienia odpowiedzialności przesłanka czasu (w godzinach lekcyjnych) oraz miejsca (na terenie szkoły, na wycieczkach) musi być spełniona równocześnie.

Może też wyniknąć sytuacja gdzie nauczyciel odpowiada za szkody przez całą dobę, 7 dni w tygodniu. Taka sytuacja będzie miała np. miejsce w trakcie wycieczek szkolnych, czy zielonej szkoły.